Skoro urodziłeś się i mieszkasz na stałe w Polsce, raczej nie ma wątpliwości co do tego, że to właśnie tu jesteś zobowiązany do płacenia podatków. A co, jeśli przyjechałeś do Polski zza granicy lub odwrotnie – chcesz wyprowadzić się z kraju i zarabiać za granicą? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na pytania o to, czym jest rezydencja podatkowa (i jak ją zmienić) oraz jakie warunki należy spełnić, aby być rezydentem podatkowym w danym miejscu.
Co to jest rezydencja podatkowa?
Najprościej mówiąc rezydencja podatkowa to miejsce, w którym jako podatnik masz obowiązek wypełnienia zobowiązania podatkowego. Jest nim Polska, jeśli zgodnie z zapisami zawartymi w ustawie PIT przebywasz na jej terenie dłużej niż 183 dni w ciągu roku podatkowego lub masz w Polsce tzw. ośrodek interesów życiowych (osobistych lub gospodarczych).
Jakie warunki należy spełnić, aby być rezydentem podatkowym?
Tak jak zostało to już wspomniane, masz rezydencję podatkową w Polsce, jeśli przebywasz na jej terenie dłużej niż 183 dni w ciągu roku podatkowego lub znajduje się tu Twój ośrodek interesów życiowych.
Pierwszy zapis mówiący o tym, że musisz przebywać w Polsce przynajmniej 183 dni, z pozoru wydaje się jasny. Jednak ciężko zastosować go w praktyce. W wielu przypadkach pojawia się problem ze sprawdzeniem, czy dana osoba faktycznie znajdowała się na terenie Polski (tym bardziej że obecnie rzadko odnotowuje się w paszportach fakt przekroczenia granicy z innymi krajami należącymi do Unii Europejskiej).
Pojawia się również inny problem – czy do 183 dni zalicza się tylko te pełne, czy również te, podczas których spędziłeś tylko kilka godzin w Polsce (np. dzień wyjazdu za granicę)? Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez organy podatkowe liczy się każdy (nawet niepełny) dzień, w którym fizycznie przebywasz w Polsce. Ważne jest również to, że nie muszą być to kolejne dni, tj. możesz przyjechać do kraju na kilka tygodni, a następnie wrócić i również jest to wliczane do okresu 183 dni. Jednak o ile niepełne dni również wliczane są do tego okresu, pamiętaj, że urzędnicy nie uznają tzw. tranzytu. W związku z tym, jeśli wylądujesz na polskim lotnisku, podróżując np. między dwoma innymi krajami UE, Twój krótki pobyt nie wlicza się do okresu 183 dni.
A co z drugim zapisem mówiącym o tym, że masz rezydencję podatkową w Polsce, jeśli znajduje się tu Twój ośrodek interesów życiowych? Jak należy to rozumieć? Pojęcie „centrum interesów osobistych” oznacza m.in., że w Polsce mieszka Twoja rodzina lub udzielasz się społecznie, politycznie (np. jako członek konkretnej organizacji). Oprócz interesów osobistych brane są pod uwagę te gospodarcze. Jako „centrum interesów gospodarczych” rozumie się posiadanie w Polsce inwestycji, majątku, miejsca zatrudnienia, czy kredytu. Przykładowo rezydentem podatkowym w Polsce może zostać obywatel Czech, który otworzył siedzibę swojej firmy na jej terenie.
Czy, aby być uznanym za rezydenta podatkowego w Polsce, musisz przebywać na jej terenie dłużej niż 183 dni w ciągu roku podatkowego, a jednocześnie mieć tu centrum interesów osobistych lub gospodarczych? Nie, bardzo ważne jest, żebyś miał świadomość tego, że kryteria te są rozłączne. Nawet jeśli przebywasz w Polsce krócej niż 183 dni w ciągu roku podatkowego, a masz tu rodzinę czy majątek, możesz być uznany za rezydenta podatkowego (i odwrotnie – jeśli przebywasz w Polsce przynajmniej 183 dni w ciągu roku podatkowego, a nie masz tu centrum interesów osobistych lub gospodarczych, jesteś traktowany jako jej rezydent podatkowy). Co więcej, nie musisz mieć na terenie Polski zarówno centrum interesów osobistych, jak i gospodarczych. Nawet w przypadku, gdy masz tu tylko rodzinę, a nie siedzibę firmy, uznawany jesteś za rezydenta podatkowego.
Często pojawia się również pytanie o to, co z osobami, które mają polskie obywatelstwo, kartę pobytu, czy zameldowanie w Polsce? Są to pewne wskazówki dla urzędników, jednak fakt posiadania rezydencji podatkowej w Polsce nie jest od nich zależny. Wynika to z tego, że na podstawie jednoznacznych przesłanek (np. posiadania obywatelstwa danego kraju) nie można stwierdzić, że dana osoba mieszka na jego terytorium i tu ma centrum interesów osobistych.
Co zrobić z tymi wszystkimi informacjami, jakie mają zastosowanie w praktyce? Podsumowując, nawet jeśli wyjeżdżasz do pracy za granicę lub przebywasz poza krajem przez jakiś czas, nie oznacza to, że automatycznie przestajesz mieć tu rezydencję podatkową. Jeśli spełniasz kryteria mówiące o przebywaniu na terenie Polski dłużej niż 183 dni w ciągu roku podatkowego lub posiadania tu ośrodka interesów życiowych (osobistych lub gospodarczych) nadal jesteś zobowiązany do płacenia podatków w Polsce. Oznacza to, że masz obowiązek zadeklarowania dochodów zagranicznych w Polsce, a także ewentualnej zapłaty podatków od dochodów osiąganych za granicą.
W przypadku rezydentów podatkowych obowiązuje nieograniczony obowiązek podatkowy, czyli konieczność rozliczenia wszystkich dochodów w Polsce (bez względu na to, czy uzyskałeś je, pracując za granicą, czy nie). Z kolei osób fizycznych, które nie mają na terenie Polski miejsca zamieszkania, dotyczy ograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że muszą zapłacić podatek wyłącznie od przychodów osiąganych na terenie Polski. Zgodnie z zapisami ustawy o podatku od osób fizycznych uznaje się za nie te z tytułu działalności wykonywanej osobiście na terenie Polski (bez względu na miejsce, gdzie wypłacane jest wynagrodzenie), działalności gospodarczej prowadzonej w Polsce, sprzedaży nieruchomości znajdującej się na terenie Polski oraz pracy, która wykonywana jest na terytorium Polski na podstawie spółdzielczego stosunku pracy, stosunku służbowego, stosunku pracy, czy pracy nakładczej (bez względu na to, gdzie wypłacane jest wynagrodzenie).
A co w przypadku, gdy masz stałe miejsce zamieszkania w Polsce, a także innym kraju? W takiej sytuacji o tym, gdzie będziesz rozliczał podatki, decydują powiązania gospodarcze lub osobiste (np. siedziba firmy, miejsce zamieszkania Twojej rodziny). Oczywiście zdarzają się sytuacje, w których ciężko jest określić przynależność do konkretnej rezydencji podatkowej. Co się wtedy dzieje? Urzędnicy biorą pod uwagę Twoje obywatelstwo, a także miejsce, w którym aktualnie przebywasz.
Podwójne opodatkowanie
Zdarzają się także sytuacje, gdy może dojść do podwójnego opodatkowania Twoich dochodów. Takie ryzyko istnieje, jeśli:
- masz wypłacaną polską emeryturę, ale mieszkasz w innym kraju należącym do Unii Europejskiej (lub odwrotnie – przebywasz w Polsce, ale masz wypłacaną np. niemiecką emeryturę);
- zostałeś oddelegowany do pracy za granicą na krótki okres;
- jesteś pracownikiem transgranicznym;
- mieszkasz za granicą i szukasz tam pracy, a świadczenia dla osób bezrobotnych zostały przeniesione z Polski (lub innego kraju pochodzenia).
Co prawda w powyższych sytuacjach, wciąż podlegasz przepisom podatkowym w miejscu zamieszkania. Jednak zdarza się, że będziesz musiał płacić podatki także w innym kraju. Nie zawsze musi to tak wyglądać, ponieważ większość krajów podpisała umowy dotyczące unikania podwójnego opodatkowania.
Powinieneś jednak pamiętać, że aby ubiegać się o ulgę, która wynika z podwójnego opodatkowania, musisz przedstawić odpowiednie dokumenty. O tym, czego potrzebujesz, dowiesz się w urzędzie skarbowym. Przykładowo są to dokumenty potwierdzające, że już zapłaciłeś podatek od dochodu lub te, które pozwalają udowodnić, że mieszkasz w danym kraju.
Należy jednak mieć świadomość, że nie ze wszystkimi krajami Polska ma podpisaną umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. Zawarła ją m.in. z Albanią, Arabią Saudyjską, Austrią, Belgią, Białorusią, Bułgarią, Cyprem, Czechami, Finlandią, Francją, Hiszpanią, Holandią, Irlandią, Izraelem, Litwą, Maltą, Niemcami, Norwegią, Portugalią, Stanami Zjednoczonymi, Turcją, Włochami, czy Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi. Lista jest dość długa, więc jeśli chcesz sprawdzić, czy kraj, który Cię interesuje, ma podpisaną z Polską taką umowę, sprawdź informacje dostępne na rządowych stronach internetowych. Najlepiej, jednak jeśli udasz się do biura rachunkowego we Wrocławiu (lub innym mieście, w którym przebywasz) i skonsultujesz się w tej sprawie ze specjalistą. Podpowie Ci jak najkorzystniej rozwiązać kwestie rezydencji podatkowej.
Jak zmienić rezydencję podatkową?
W kwestii rezydencji podatkowej bardzo często pojawia się pytanie o to, jak zmienić rezydencję podatkową, aby podlegać obowiązkowi płacenia podatku dochodowego nie w Polsce, a za granicą? W teorii wydaje się to dość proste, ponieważ zmiana rezydencji podatkowej polega na przyznaniu statusu rezydenta podatkowego w wybranym kraju z jednoczesną utratą go w Polsce. A jak wygląda to w praktyce?
Uzyskanie statusu rezydenta podatkowego w innym kraju zazwyczaj nie jest skomplikowane, ponieważ dołączenie do grona podatników kolejnej osoby jest korzystne z ekonomicznego punktu widzenia. Pamiętaj jednak, że każde państwo ma swoje zasady. W zależności od tego, w jakim miejscu chcesz płacić podatki, powinieneś liczyć się z różnymi wymogami. Przykładowo:
- w Niemczech: stałe miejsce zamieszkania (w praktyce oznacza to posiadanie tu ośrodka interesów życiowych, przebywanie na terenie Niemiec ponad pół roku w sposób ciągły (nie musisz spełniać tego obowiązku, jeśli większość Twoich dochodów stanowią te uzyskane w Niemczech);
- na Cyprze: przebywanie na terenie kraju minimum 60 dni (a jednocześnie nieprzebywanie w innym państwie dłużej niż 183 dni), posiadanie lub wynajem nieruchomości na Cyprze, a także prowadzenie biznesu lub bycie osobą zatrudnioną na Cyprze w roku, w którym zacząłeś ubiegać się o rezydencję (nie ma znaczenia, jak długo prowadzisz firmę lub jesteś przez kogoś zatrudniony);
- w Zjednoczonych Emiratach Arabskich: uzyskanie wizy pracowniczej lub rezydenta, posiadanie miejsca zamieszkania w ZEA i otwartego rachunku bankowego, przebywanie lub mieszkanie w Zjednoczonych Emiratach Arabskich przez okres 6. miesięcy (łącznie) w roku, w którym ubiegasz się o wizę;
- na Malcie: posiadanie adresu maltańskiego (możesz być zarówno właścicielem nieruchomości, jak i ją wynajmować – w przypadku drugiej opcji wynajem powinien wynosić minimum 9 600 euro rocznie), finansowa samodzielność, zamiar przebywania na wyspie przez minimum 183 dni w roku.
Jak widzisz, planując zmianę rezydencji podatkowej, trzeba niekiedy liczyć się z pewnymi zmianami w życiu. Dlatego, zanim podejmiesz jakiekolwiek kroki w tym kierunku, upewnij się, że będziesz np. w stanie przebywać przez większą część roku poza Polską, czy będziesz w stanie kupić lub wynajmować nieruchomość na terenie danego kraju. Jeśli chcesz zmienić rezydencję podatkową, najlepiej zgłoś się po fachową poradę do biura rachunkowego. Jego doświadczeni pracownicy doradzą Ci, jakie rozwiązanie jest realne i najkorzystniejsze w Twojej sytuacji.
Zmiana miejsca płacenia podatków dla niektórych osób wydaje się kuszącą propozycją. Należy jednak pamiętać, że nie da się tego zrobić od ręki, składając tylko jeden formularz w urzędzie. Poszczególne państwa mają szereg wymagań w tym zakresie. Dlatego, jeśli Twoje życie osobiste, czy firmowe nie jest do końca związane z danym krajem, możesz mieć pewne trudności ze zmianą rezydencji.
Pamiętaj również o tym, że jeśli nawet pracujesz na Cyprze, Malcie, czy w Niemczech, nie czyni Cię to od razu rezydentem podatkowym tego kraju, zwalniając z innych wymagań co do uzyskania tego statusu. Są to dość zawiłe kwestie, w których rozwiązaniu trzeba brać pod uwagę zarówno prawo podatkowe w Polsce, jak i w innym kraju (a także umowy zawarte między dwoma państwami). Dlatego, jeśli masz jakieś wątpliwości w tym zakresie, najlepiej skonsultować się z osobami, które zawodowo zajmują się kwestiami podatkowymi.
